Tại sao phải rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ?
♦ Cha mẹ nào sinh con ra cũng mong con mình khỏe mạnh, thông minh và cố gắng tạo điều kiện tốt nhất để con phát triển. Tuy nhiên bên cạnh việc chăm sóc để con phát triển thể chất, dạy dỗ con để con học hành giỏi giang, nhiệm vụ giúp con định hướng, xây dựng và phát triển các kỹ năng sống cơ bản là không thể thiếu được. Chúng ta đã được chứng kiến rất nhiều học sinh thông minh, sinh viên tốt nghiệp loại giỏi nhưng vì thiếu, yếu các kỹ năng sống, kỹ năng làm việc nên gặp rất nhiều khó khăn trong học tập và quá trình xin việc, đi làm.
♦ Muốn có được kết quả tốt nhất trong định hướng, rèn luyện, bồi dưỡng kỹ năng sống cho trẻ phụ huynh phải hiểu rõ con, hiểu rõ những kiến thức giáo dục kỹ năng sống cần thiết. Mỗi đứa trẻ đều có sự khác biệt về khả năng, có trẻ sinh ra đã tự tin hơn trẻ khác, có trẻ lại dễ dàng hòa đồng hơn, trong khi có bạn lại rất có khả năng lãnh đạo… Bồi dưỡng cho trẻ những kỹ năng sống, những thói quen tốt không phải là việc một sớm một chiều mà là cả một quá trình và phải chọn đúng thời điểm thích hợp với độ tuổi của trẻ để bắt đầu mới có kết quả tốt nhất.
Dưới đây là một số kỹ năng sống cần thiết cho trẻ mà phụ huynh cần lưu ý:
1. Giúp trẻ tự tin
♦ Tự tin là một trong những yếu tố quan trọng giúp mang lại thành công và kết quả tốt nhất trong mọi việc. Tự tin không phải là tất cả nhưng nếu thiếu điều này, không chỉ trẻ em mà cả người lớn đều khó đạt được những thành công trong trường học và cuộc sống.
♦ Sự tự tin giúp trẻ thể hiện được mình trong các mối quan hệ xã hội, giúp trẻ không ngần ngại khám phá những điều mới mẻ thú vị trong cuộc sống, trau dồi và học tập các kiến thức, kỹ năng. Tự tin cũng giúp trẻ vượt qua được những khó khăn, trở ngại mà bất kỳ ai cũng sẽ phải đối mặt trong cuộc đời.
2. Dạy con giá trị của lao động và cách kiếm tiền, tiêu tiền
♦ Rất nhiều trẻ em, đặc biệt là trẻ em sống tại các thành phố lớn thường được bố mẹ nuông chiều từ nhỏ. Trẻ hầu như không phải làm bất kỳ việc gì dù là việc nhỏ nhất và hoàn toàn phù hợp với khả năng của lứa tuổi. Việc duy nhất trẻ phải làm đó là học và chơi. Khi trẻ cần tiêu tiền vào việc học thêm, ăn quà vặt, mua quà tặng bạn…, nhiều phụ huynh cũng khá dễ dãi trong việc chu cấp, thường là cho tiền ngay mà không hỏi rõ mục đích. Tất cả những điều này dẫn đến việc trẻ ngày càng thiếu tính tự lập, hay đòi hỏi, luôn muốn dựa dẫm vào người khác, không hiểu được giá trị của lao động, giá trị của đồng tiền.
♦ Trong cuộc sống hiện đại, việc dạy con biết lao động và quý trọng thành quả lao động, dạy cho con ứng xử như thế nào với tiền bạc là việc rất quan trọng. Giáo dục con giá trị của lao động giúp con có tính tự lập, không lười biếng, không ỷ lại vào người khác và có thể thích ứng với nhiều hoàn cảnh khác nhau. Giáo dục con nhận thức về giá trị của đồng tiền và việc tiết kiệm sẽ giúp con tránh được những quan niệm sai lầm về tài chính, giúp con trở thành những người trưởng thành có trách nhiệm với các quyết định tài chính cũng như định hướng nghề nghiệp trong tương lai.
3. Dạy con kỹ năng bảo vệ bản thân
♦ Trẻ con vốn luôn hiếu động, hiếu kỳ và muốn khám phá những điều mới lạ. Trong cuộc sống ngày nay, khi xã hội ngày càng hiện đại, càng phát triển thì những mối nguy hiểm cho trẻ con ngày càng nhiều. Những nguy hiểm có thể xảy ra với trẻ tiềm ẩn không chỉ ở gia đình, ở trường học, ngoài đường mà còn ở bất kỳ đâu trong cuộc sống này.
♦ Đa phần các bậc cha mẹ đều ý thức được điều này, nhưng không phải bậc cha mẹ nào cũng có phương pháp dạy con những kỹ năng bảo vệ bản thân đúng đắn. Sự lựa chọn thường gặp của phụ huynh đó là tìm cách nghiêm cấm con tiếp xúc với các rủi ro. Việc chỉ nghiêm cấm mà không giáo dục, trau dồi các kỹ năng bảo vệ bản thân càng kích thích tính tò mò, muốn khám phá trong trẻ và không mang lại nhiều tác dụng.
♦ Để trẻ có thể tự bảo vệ bản thân mình trước những nguy hiểm phụ huynh cần giúp trẻ hình thành thói quen và kỹ năng cần thiết. Ngoài ra cha mẹ cũng cần dạy cho trẻ biết những mối nguy hiểm và kỹ năng ứng phó với nguy hiểm mà trẻ có thể gặp phải trong gia đình, ở trường học và ngoài xã hội phù hợp với lứa tuổi của trẻ.
4. Kỹ năng làm việc theo nhóm
Kỹ năng làm việc theo nhóm càng quan trọng khi loài người bước vào nền kinh tế tri thức. Người Việt có chỉ số thông minh cao, điều này đã được thế giới công nhận. Tuy nhiên, trái ngược với tính thông minh, kỹ năng xử lý tình huống của người Việt lại rất hạn chế, mang nặng tâm lý tiểu nông, chỉ biết riêng mình.
Vì thế kỹ năng này cần được giáo dục ngay từ khi trẻ còn học mẫu giáo. Cần hình thành các trò chơi sao cho giáo viên có thể chia các cháu thành nhóm, tạo sự đoàn kết và thi đua giữa các nhóm. Hình thức thi thể dục nhịp điệu của học sinh phổ thông ở Mỹ là một cách dạy làm việc theo nhóm rất hiệu quả.
5. Kỹ năng tự lập (kỹ năng sống đơn lẻ)
Một số người ngại đề cập đến kỹ năng này vì sợ sẽ khuyến khích thói ích kỷ, tham lam của người học. Lo ngại như vậy là có cơ sở song không vì thế mà không giáo dục trẻ kỹ năng này.
Người Mỹ dạy cho trẻ các kỹ năng tự lập khi các cháu được 18 tháng tuổi, nghĩa là khi lẫm chẫm biết đi, khi ngã các cháu phải tự đứng dậy, cô giáo và bố mẹ không vội vàng bế con lên suýt xoa sợ con đau. Kỹ năng tự lập giúp trẻ hình thành thói quen độc lập giải quyết sự việc nhờ thế các cháu sẽ có cảm giác thích thú, tự hào về sự thành công, không phải chỉ lợi cho sự phát triển của trẻ mà còn giúp ích cho chính những người lớn.
6. Kỹ năng giao tiếp ứng xử
Giáo dục kỹ năng sống đương nhiên không tách rời kỹ năng giao tiếp, hành xử. Có nhận xét tuy tiêu cực nhưng đúng với thực tế, rằng ngôn ngữ giao tiếp của người Việt không có từ “xin lỗi”, “cảm ơn”. Những đưa bé phạm lỗi, khi buộc phải xin lỗi thường nói lý nhí trong miệng, không muốn nói to, đó là bản năng tự nhiên. Còn người lớn, khi ngăn một người lại để hỏi đường thường chẳng bao giờ nói đủ câu: “xin lỗi, xin bác chỉ giùm lối đi đến…”. Dạy trẻ cách xin lỗi thì cũng phải kèm theo hình thức động viên, chẳng hạn khi một trẻ xin lỗi thì cả lớp hoan hô, lúc đó trẻ sẽ không thấy việc xin lỗi là một hình phạt, sẽ thấy xin lỗi là điều bình thường.
7.Dạy kỹ năng sống cho trẻ qua các tình huống phổ biến trong đời sống
Đây là phương pháp dạy kỹ năng sống khá hiệu quả mà các bậc cha mẹ cần lưu ý và rèn luyện hàng ngày với con trẻ. Dưới đây là một số tình huống hay gặp trong đời sống mà nếu không dạy bé cách ứng phó thì có thể gặp nguy hiểm:
“Khi bé bị lạc mẹ trong siêu thị - bé sẽ làm gì ?
Bạn nên cho trẻ suy nghĩ, mỗi trẻ đưa ra một cách giải quyết của riêng trẻ. Lắng nghe ý kiến của trẻ, cho trẻ suy nghĩ và trả lời theo ý kiến của mình, gợi mở cho trẻ bằng các câu hỏi :
Theo con làm như vậy có được không? Tại sao? Sau đó, bạn sẽ rút ra phương án tối ưu nhất :
Khi bị lạc mẹ, bé hãy bình tĩnh, không khóc và chạy lung tung mà hãy đứng yên tại chỗ chờ. Vì bố, mẹ sẽ quay lại chỗ đó để tìm bé. Hoặc bé có thể đến chỗ chú bảo vệ, cô nhân viên bán hàng trong siêu thị ở gần chỗ đó để nhờ gọi điện thoại, hoặc thông báo lên loa để tìm bố mẹ. Tuyệt đối không đi theo người lạ dù người đó có hứa sẽ đưa về với bố mẹ. Vì có thể đó sẽ là kẻ xấu lợi dụng cơ hội đó bắt cóc hoặc làm hại bé.
“ Nếu có người không quen biết cho bé quà bé nên làm như thế nào ?
Ở tình huống này, với lứa tuổi của trẻ trên thực tế trẻ rất thích khi được cho quà và sẽ không biết tại sao không được nhận.
Khi trẻ thảo luận, chúng ta nên đưa ra những giả thiết, những tình huống xấu “ Nếu đó là kẻ xấu thì sẽ rất nguy hiểm cho bé”. Nên phân tích, giải thích cho trẻ và giúp trẻ có phương án giải quyết đó là :
Tuyệt đối không nhận quà, ăn bánh kẹo của người lạ vì có thể bị người xấu tẩm thuốc mê và trúng mưu của kẻ xấu. Khi gặp trường hợp này bé nên nói “ Cháu cám ơn, nhưng bố mẹ cháu không cho nhận quà của người lạ”.
“ Nếu con đang ở nhà một mình, có người đến gọi mở cửa con sẽ làm gì ?
Nên cho trẻ nói suy nghĩ, cách giải quyết của mình. Trong khi thảo luận với trẻ, bạn nên gợi mở: cũng có trường hợp kẻ xấu có thể gây hại cho bé hoặc lấy trộm đồ của gia đình cũng chính là người thu tiền điện, nước hoặc chính là người quen biết với bố mẹ bé để giúp trẻ suy đoán tìm cách giải quyết. Sau đó cô giúp trẻ rút ra phương án tối ưu nhất trong trường hợp này :
Tuyệt đối không mở cửa, kể cả đó có thể là người quen của bố mẹ, người thu tiền điện, nước. Nếu có người lớn ở trên gác chưa biết thì gọi xuống , còn nếu không có ai ở nhà thì hẹn họ nhắn lại gì hoặc tối đến gặp bố mẹ.
“ Nếu bé thấy có khói, hoặc cháy ở đâu đó bé sẽ phải làm thế nào?”
Qua tình huống này nên dạy trẻ :
Khi thấy có khói hoặc cháy ở đâu, trước hết bé phải chạy xa chỗ cháy, Hãy hét to để báo với người nhà và những người xung quang có thể nghe thấy. Nếu không có người ở nhà thì chạy báo cho hàng xóm.
Những sai lầm cần tránh khi dạy kỹ năng sống cho trẻ
1. Không nói cho trẻ biết tại sao trẻ nên làm như vậy
Khi ở vào giai đoạn tuổi mầm non, bản thân trẻ đã bắt đầu nhận thức được những vấn đề xung quanh nên khi dạy kỹ năng sống cho trẻ, giáo viên nên giải thích cho các em hiểu lý do tại sao nên làm những điều đó hay những lợi ích mà các em có thể nhận được khi trang bị cho mình những kỹ năng này. Khi giải thích cho trẻ, chúng ta nên nhẹ nhàng để trẻ thấy được thiện chí và dễ dàng nghe theo.
Không trẻ nào thích bị áp đặt suy nghĩ phải làm gì nên nếu cứ tiếp tục ép buộc thì chúng ta sẽ chỉ nhận được sự phản kháng và tác dụng ngược lại từ trẻ mà thôi.
2. Chỉ dạy trẻ kỹ năng mềm dựa trên lý thuyết
Học thì phải đi đôi với thực hành nên khi dạy kỹ năng sống cho trẻ , bạn nên tạo ra các tình huống giả định để các em có cơ hội ôn tập và luyện lại những kiến thức và kỹ năng đã được học.
Giai đoạn này trẻ tiếp thu nhanh nhưng cũng rất dễ quên nên sau mỗi bài học, cha mẹ nên cho trẻ cơ hội thực hành nhiều lần và tiếp tục nhắc lại nội dung đã học trong những bài dạy tiếp theo để trẻ ghi nhớ.
3. Thiếu kiên nhẫn khi dạy trẻ
Dạy các em ở giai đoạn đầu đời là một quá trình lâu dài nên các thầy cô cần có tính kiên trì và nhẫn nại. Đã có rất nhiều giáo viên thất bại khi dạy các kỹ năng sống cho trẻ mầm non chỉ vì các em quá hiếu động trong quá trình học, lượng kiến thức tiếp thu của trẻ so với lượng kiến thức các giáo viên giảng dạy chênh lệch không ít.
Trước tình huống này, các thầy cô nên tự mình làm chủ cảm xúc, lường trước những khó khăn sẽ gặp phải khi dạy trẻ, từ đó có các phương thức giải quyết phù hợp và tương ứng, tránh để mình bị động khi lớp học diễn ra không như ý muốn.
4. Bản thân không làm gương cho trẻ
Rất nhiều người dạy kỹ năng sống cho trẻ nhưng bản thân lại không tuân thủ theo các bài học của chính mình. Khi trẻ nhận thức được điều này thì các em cũng sẽ thắc mắc và đặt câu hỏi về nội dung đã được truyền tải. Cha mẹ phải là người tiên phong, là tấm gương sáng cho trẻ noi theo, chính vì vậy hãy luôn chú ý đến mọi lời nói và hành động của mình mọi lúc mọi nơi.
Kết luận:
Kỹ năng sống là điều quan trọng mà mọi cha mẹ cần chú ý để hình thành và rèn luyện cho trẻ ngay từ nhỏ. Có được kỹ năng sống cần thiết, trẻ sẽ lớn lên tự tin, khỏe mạnh và dễ dàng thành công hơn. Tuy nhiên, bạn cần chú ý tránh những sai lầm trong khi dạy kỹ năng sống cho trẻ như bài trên. Đồng thời, bạn cần làm tấm gương tốt cho trẻ học tập. Có như vậy, việc dạy kỹ năng sống cho trẻ mới thành công.
TRUNG TÂM GIÁO DỤC ĐẶC BIỆT ÁNH DƯƠNG
Địa chỉ: Số 20, ngõ 46, phố Chu Huy Mân - Phường Phúc Đồng - Long Biên - Hà Nội
Hotline: 0169 229 2829
Email: anhduongphucdong@gmail.com
Website: www.anhduong.edu.vn